Onlangs appte Hugo Borst premier Mark Rutte nog. Of Mark de woorden van Dichter des Vaderlands en filosoof Lieke Marsman wél serieus neemt? ‘Ziekenhuisdirecteuren tonnen winst, zorgverzekeraars miljoenen winst, farmaceutische industrie miljarden winst. Zolang dat zo is, is de vraag of ouderen een 24-uurs luier aan moeten een gotspe.’
Er waren al geïrriteerde reacties geweest op de sms’jes die Borst zo nu en dan naar de premier stuurt. Nu bleef het stil. ,,Waarschijnlijk waren de argumenten te sterk. Of Mark dacht: ik heb er geen zin meer in.’’
Hoe anders was het in 2016, toen Borst zijn bekendheid inzette om samen met Carin Gaemers veranderingen in de ouderenzorg te bewerkstelligen. De vader van oud-staatssecretaris Martin van Rijn had bij deze site zijn beklag gedaan over de belabberde zorg voor zijn vrouw die aan dementie lijdt. Ze zat in haar eigen urine, er waren momenten dat er geen personeel op de groep was.
Borst herkende de aanklacht tegen de ouderenzorg: zijn ‘ma’ zat ook in zo’n verpleeghuis. Samen met Carin Gaemers, wier moeder in hetzelfde verpleeghuis woonde, trok hij ten strijde. Ze stelden het manifest ‘Scherp op ouderenzorg’ op, waarin ze onder meer pleitten voor minimaal twee verzorgers op een groep van acht ouderen.
De Tweede Kamer steunde het unaniem én er kwam een richtlijn van het Zorginstituut, die zorgde voor een wettelijke verplichting om 2,1 miljard euro aan verbetering van de ouderenzorg te besteden. Geld voor de ouderenzorg werd onderdeel van Ruttes verkiezingscampagne. De premier was nog met het duo ineen verpleeghuis. De columnist dacht: ,,Wat een leuke vent. Invoelend. Intelligent.’’
,,Ik heb er een heel naar gevoel aan overgehouden. Alsof ik erin ben getrapt’’, aldus Borst.
Want de belofte van Rutte blijkt weinig waard. Evenals de beloftes van de andere coalitiepartijen die van de ouderenzorg óók een verkiezingsthema maakten. De huidige minister van Langdurige Zorg, Conny Helder, zette deze zomer een streep door de personeelsnorm. In 2040 zijn meer dan twee miljoen mensen nodig in de zorg, 600.000 meer dan nu. Op dit moment zijn vacatures al niet op te vullen.
Gaemers: De hele Kamer stond achter ons manifest. En nu? We zijn één kabinetsperiode verder en alles wordt van tafel geveegd.
Gaemers: ,,Ik ben woedend. Deze groep kan niet voor zichzelf opkomen. Daarom deden wij het. En nu gebeurt dit.’’
Borst: ,,Ja, zeker. Zo ervaar ik het echt. Mijn Machiavellibeeldje heb ik ook weggehaald. Ik weet niet eens meer waar het is.’’
In 2016 won het duo de Machiavelliprijs, die jaarlijks wordt uitgereikt aan mensen of organisaties die ‘uitblinken in publieke communicatie’. De jury oordeelde dat Borst en Gaemers ‘het zeer beladen politieke debat over ouderenzorg in recordtempo weten te depolitiseren. Bij alle politieke partijen in de Tweede Kamer hebben zij een hoogst uitzonderlijke eensgezindheid weten af te dwingen. Daarmee hebben zij een doorbraak bereikt die een plek in de politieke geschiedenis verdient.’
Gaemers: ,,De hele Kamer stond achter ons manifest. En nu? We zijn één kabinetsperiode verder en alles wordt van tafel geveegd. Ze willen niet dat de zorg voor deze groep geld kost, ze zijn de ouderenzorg spuugzat.’’
Carin Gaemers en Hugo Borst vinden dat hun missie voor betere ouderenzorg is mislukt.
Is er überhaupt iets van jullie manifest terechtgekomen?
Borst: ,,In de eerste anderhalf à twee jaar hoorde ik regelmatig dat zorgmedewerkers zo blij met ons waren. Er kwamen zij-instromers en assistenten bij.’’
Gaemers: ,,Toen kwam corona en is er helemaal niets meer gedaan aan een andere manier van werken. Er was nog steeds personeel dat geen vast contract kreeg. En het kabinet zegt nu: het project is afgerond en klaar.’’
Minister Helder zegt: het heeft geen zin om 10.000 vacatures voor ons uit te blijven schuiven.
Gaemers: ,,Er zijn genoeg mensen die in de ouderenzorg willen werken, maar nu stroomt 40 procent binnen twee jaar na afronding van hun opleiding uit. Zorgorganisaties kunnen de werkomstandigheden verbeteren. Met minder bureaucratie, fatsoenlijke roosters en zeggenschap over het werk.’’
Borst: ,,Aan het verminderen van de administratie is ook niets veranderd. Daar gaat minstens 30 procent van de tijd naartoe.’’
Een op de zeven werkenden werkt al in de zorg. In 2040 zou dat een op de vier zijn. Het móét toch ook anders?
Gaemers: ,,Er werken inderdaad 1,4 miljoen mensen in de zorg, maar daarvan zijn er zo’n 400.000 verpleegkundigen of verzorgenden. In de zorg gaat zo veel geld om dat niet ten goede komt aan de mensen die hulp vragen. Nu willen ze meer digitale zorg bieden. Hoeveel geld gaat er straks naar consultants en ict-bedrijven om dat te implementeren?’’
Op een dag wordt de boosheid weer zó groot dat er een staking in de ouderenzorg komt. Dan zijn wij er.
Borst: ,,Ik was laatst in een verpleeghuis in Rotterdam-Charlois. Nou, dat was echt zo goed, een 9 waard. Dus het kán wel. Maar binnen datzelfde bestuur is een andere locatie werkelijk belabberd. Zoek eens uit hoe dat kan. En geef de goede voorbeelden veel meer aandacht.’’
Minister Helder stelt dat ouderen zelf ook zo lang mogelijk thuis willen wonen en dat digitale snufjes daarbij kunnen helpen.
Gaemers: ,,Natuurlijk willen mensen zo lang mogelijk thuis blijven. En voor wie het werkt, prima. Maar bij dementerende ouderen merk je dat het thuis eindig is als ze drie keer per week bellen dat de afstandsbediening of het koffiezetapparaat niet werkt. Denk je dat dementerenden luisteren naar een robotje dat zegt dat je je pillen moet nemen? Dat slopen ze omdat ze er bang van worden.
Deze minister heeft een verpleeghuis in Steenbergen in haar hoofd, waar allerlei technische middelen worden ingezet. Prachtig, maar er is geen ervaring hoe dat thuis werkt. Dat gaat nooit lukken. Er moeten veel meer aangepaste ouderenwoningen worden gebouwd dan realistisch is en die digitalisering gaat enorm veel geld kosten.’’
Borst: ,,En dat beeldbellen. Het is juist zo belangrijk om écht contact met deze mensen te hebben.’’
Borst: ,,In 2016 was de ouderenzorg dé crisis, nu zijn er heel veel crises.’’
Gaemers: ,,En die zijn allemaal belangrijk. Maar dit gaat over mensen die niet voor zichzelf kunnen opkomen.’’
Gaemers: ,,Ik weiger het als naïef te zien als je ervan uitgaat dat wat is afgesproken, ook gebeurt. De grondrechten van ouderen worden geschonden.’’
Borst: ,,En de hele Kamer stond achter ons hè.’’
Gaemers: ,,Nu wordt er niet eens een debat gevoerd over hoe we met onze ouderen willen omgaan.’’
Daar zitten ze nu, in de nieuwe galerie van Borst in Rotterdam. Daar ontsnapt hij aan de desillusie, houdt hij zich bezig met leuke dingen. Hij vraagt zich soms af of ze maar moeten stoppen met die site achter het manifest. (https://www.hugoborst.nl/post/Het-manifest-van-Hugo-Borst-N1475.html) Kost hem elk jaar duizend euro. Maar dan hoort hij Gaemers weer betogen en kan ie tóch niet stoppen. ,,Op een dag wordt de boosheid weer zó groot dat er een staking in de ouderenzorg komt. Dan zijn wij er.’’
Gaemers: ,,Ik kan het niet loslaten. Deze mensen hebben hun leven lang bijgedragen aan de maatschappij. Nu kan hen het recht op optimale zorg worden ontnomen. Dit is niet normaal. Ik blijf me verzetten tegen dit onrecht. Ik zal piepen totdat ik schor ben.’’
Bron: AD Carla van der Wal, Ellen van Gaalen
